Met de dood van Jacoba was het Beierse gravenhuis in Holland en Zeeland uitgestorven.

Van Brederode wapen.svg

Wapen van Brederode door Arch (Eigen werk geïnspireerd op werk van Willem Jacob Hofdijk). (Foto: Publiek domein)

Haar verwanten in Beieren hebben geen poging ondernomen om Holland en Zeeland op te eisen als erfgoed. Philips had derhalve in zijn naaste omgeving geen "concurrenten" meer die de grafelijke titels zouden kunnen claimen. Zijn machtsbasis was echter niet zo solide, want hij had slechts één legitieme nakomeling uit zijn huwelijk met Isabella van Portugal. Zijn zoontje Karel van Charolais was op 11 november 1433 geboren en het viel nog te bezien, of hij ooit oud genoeg zou worden om zijn vader op te volgen. Tenslotte hadden Philips en Isabella al twee zoontjes op jonge leeftijd verloren69.

Men kon zich derhalve afvragen: wie zou graaf van Holland en Zeeland moeten worden, mocht Philips zonder wettige erfgenaam overlijden? Als deze situatie zich zou voordoen, dan hadden Reinoud van Brederode en Frank van Borsele de beste papieren om als nieuwe graaf erkend te worden, temeer daar de Hollanders en Zeeuwen liefst door autochtone ambtenaren geregeerd wilden worden en een latent wantrouwen koesterden jegens Franstalige vorsten70.

De oudste graven uit het Hollandse huis voerden als wapen een rode leeuw op een gouden veld. De familie Van Brederode voerde hetzelfde wapen, maar met een blauwe lambeel van drie hangers boven in het schild. Op grond van die lambeel, waarmee gewoonlijk een jongere tak van de hoofdlinie werd aangeduid, meende Reinoud dat hij dus uit het Hollandse Huis stamde. Hij beschouwde zichzelf vanwege deze verwantschap als de eerste edelman van Holland. Zijn tegenstanders vonden dat hij teveel pretenties had, want zijn voorvaderen waren enkel gecomen van bastardien uyt Hollant. Hij had dan ook volgens hen niet het recht om het volle wapen van de oude graven te dragen, maar moest dit "breken" met een stock, een dunne schuinbalk over de leeuw, ten teken dat hij een bastaard van de oudste graven was.

Frank van Borssele

Frank van Borselen, (ca. 1396-1470), graaf van Oostervant. Anonieme aquarel, omstreeks 1470. 's-Gravenhage, Koninklijke Bibliotheek, HS 76 E 10, Statutenboek van de Orde van het Gulden Vlies, fol. 59v. Frank is op dezelfde wijze afgebeeld als Reinoud II. (Foto: publiek domein)

Reinoud weigerde aan dit verlangen gehoor te geven, want dit zou betekenen dat hij met een veel lagere rang onder de Hollandse edelen genoegen zou moeten nemen71. Deze kwestie schijnt het gewone volk ook niet onbewogen te hebben gelaten, want Georges Chastellain, de officiële geschiedschrijver van Philips van Bourgondië, meldt dat Hoeken wel eens Brederode, Brederode, vray hoir de Hollande (Brederode, de ware erfgenaam van Holland) riepen72. Of er werkelijk een familieband bestond tussen de Brederodes en de vroegste graven van Holland, is door het ontbreken van bronnen niet meer aan te tonen.

Frank van Borselen was één van de machtigste edelen van Holland en Zeeland73. Hij behoorde tot de voormannen van de Kabeljauwse partij en had sinds 1425 altijd Philips ondersteund in zijn strijd tegen Jacoba van Beieren. In 1433 was hij bezoldigd lid van de Raad van Holland geworden, maar al gauw werd hij raadsheer zonder wedde. Zoals gemeld was hij later met de erfdochter van Willem VI getrouwd, eerst in het geheim en na zijn arrestatie en rehabilitatie in het openbaar. Hij gold formeel als eerste edelman van Holland en Zeeland, omdat hij als graaf van Oostervant hoger was dan alle andere heren in de beide graafschappen. Als laatste echtgenoot van Jacoba van Beieren zou hij allicht aanspraken kunnen maken op haar erflanden. Hij zou dan wel moeten aantonen, dat zij in 1433 onder dwang afstand had gedaan van haar rechten. Zelf mocht hij geen nieuw huwelijk meer aangaan. Het lijkt dan ook geen toeval dat Frank na 1436 inderdaad niet is hertrouwd; hij is tenslotte op 19 november 1470 gestorven zonder enige legitieme erfgenamen na te laten.

Reinoud van Brederode en Frank van Borsele hebben nooit in alle openheid verkondigd dat zij recht hadden op de grafelijke titels van Henegouwen, Holland en Zeeland. Dit had immers totaal geen zin, zolang Philips van Bourgondië en Karel van Charolais in leven waren en het over grote deel van de bevolking Philips als graaf erkende en gehoorzaamde. Reinoud en Frank hebben in 1433 zelf ook trouw gezworen aan de Bourgondiër. Als zij tegen hem in verzet waren gekomen, zou den zij zeker als hoogverraders zijn terechtgesteld. Maar niemand kon natuurlijk voorspellen wat er zou gebeuren als Philips én Karel kort achter elkaar zouden overlijden, want in dat geval was ook het Bourgondische huis uitgestorven.


69. Dek, Genealogie graven, 91-92. 

70. Zie voor deze wens ondermeer Van Mieris, Charterboek, IV, 751, en Prevenier/Smit, Dagvaarten, 646-647.

71. Van Leyden, Brederode-kroniek, 610- 611,637,643 (citaten) en 669. Nadere gegevens over de afstamming van de familie Van Brederode in Obreen, 'Bijdragen', passim en in Dek, 'Genealogie Brederode', 105, en Lulofs, 'Die van Brero', 89 en 96-97. Voor het "breken" van wapens: Pama, Heraldiek, 48 en 66-67.

72. Chastellain, Oeuvres, III, 133 (citaat). Voor het belang van de eer en de rangorde van edelen in het dagelijks leven: Huizinga, Herfsttij, 37-43, en Boulton, Knights, 491-492.

73. Biografische gegevens in NNBW, X, 96, De Smedt, Chevaliers, 97-99, en Arkenbout, Van Borselen, passim.


Dit artikel is overgenomen uit de 20ste jaargang van het Jaarboek, 'Reinoud II,. Nummer 1/2 uit 1995
Auteur: M. J van Gent. Het volgende artikel: De Brederodes komen naar voren. Voor het overzicht van alle artikelen zie: Een Hollandse luis in de Bourgondische pels.

Meer over: het huis van de graven van Beieren, Frank van Borssele

We use cookies

Wij gebruiken cookies op onze web site. Sommigen zijn essentieel voor het correct functioneren van de site, terwijl anderen ons helpen om de site en gebruikerservaring te verbeteren (tracking cookies). U kan zelf kiezen of u deze cookies wil toestaan of niet. Let op dat als u onze cookies weigert mogelijk niet alle functies van de site beschikbaar zijn.