Het politieke optreden van Reinoud II van Brederode1.

reinoud iiPlaat 1. Reinoud II van Brederode (1415-1473), heer van Brederode, Vianen en Ameide. Anonieme aquarel, (ca. 1470). 's-Gravenhage, Koninklijke Bibliotheek, HS 76 E 10, Statutenboek van de Orde van het Gulden Vlies, f. 60. (Foto wikimedia)

Op 7 december 1473 werd Jan Geraerdsz. alias Puaert voor schout en schepenen van Dordrecht geleid. Hij stond terecht wegens het beledigen van Karel van Bourgondië, de graaf van Holland en Zeeland. Hij had in een herberg in de stad in alle openheid gezegd: Ons heere is doot. Eén van de omstanders had deze ontboezeming opgevangen en gevraagd wie die heer dan wel was. Jan had geantwoord: Mijn heere van Breeroeden was ons heer; nu is hij doot, wij moeten eenen andere heere kiesen. Hierop had de andere man gezegd: Ic kenne geenen heere dan God ende onsen genedigen heere van Borgongnen. Dat was nu net de druppel die de kroes van Jan liet overlopen, want hij sprak op smalende toon: Zeert (verwond) uwen heere van Borgongnen ende alle die hem liefhebben ende hebt Sint Jansevel, ofwel de vallende ziekte. De schout en schepenen vonden dat zulke uitlatingen over de landsheer niet ongestraft konden blijven en bepaalden dat Jan tien roeden steen voor de stadsmuur zou moeten leveren2.

Uit deze veroordeling blijkt dat sommige Hollanders diep onder de indruk waren van het overlijden van Reinoud II van Brederode, heer van Brederode, Vianen en Ameide, burggraaf van Utrecht en leenheer van zo'n zeshonderd lenen, her en der verspreid in Holland, Utrecht, Gelderland en Brabant. Zij beschouwden hem als hun enige echte landsheer, ook al was Karel van Bourgondië allang als graaf van Holland en Zeeland gehuldigd. Yolanda van Lalaing, de weduwe van Reinoud, was zich ervan bewust dat haar echtgenoot middelpunt van tal van controverses was geweest. Zij gaf aan Jan van Leyden, een bekend geschiedschrijver, opdracht om een kroniek over de heren van Brederode te schrijven. In dit werk wordt meermalen benadrukt dat Reinoud altijd een loyaal onderdaan van de hertogen van Bourgondië was geweest, maar dat er altijd lieden waren die erop uit waren om hem in diskrediet te brengen3.

In deze artikelen staat het leven van Reinoud II van Brederode centraal, waarbij de nadruk ligt op zijn politieke activiteiten in Holland en in mindere mate Utrecht. Waarom was Reinoud zo populair dat Jan Geeraerdsz. hem voor zijn landsheer hield? Wisten de hertogen van Bourgondië dat er zo'n emotionele band bestond tussen de heer van Brederode en lieden uit het gewone volk? In hoeverre heeft deze kennis invloed gehad op hun behandeling van Reinoud? Het spreekt vanzelf dat voor deze biografie gebruik is gemaakt van de Brederode-kroniek van Jan van Leyden, maar zij is bovenal zoveel mogelijk gebaseerd op originele vijftiende-eeuwse documenten, want een kroniek geschreven voor Reinouds weduwe behoeft natuurlijk niet gelijk een betrouwbaar en volledig beeld te geven van het optreden van de man, die in leven een Hollandse luis was in de Bourgondische pels.


1. Deze publicatie vloeide voort uit een lezing voor de historische vereniging 'In het land van Brederode' op 9 februari 1995. Gaarne zou ik A.J.M. Koenhein en J. Heniger willen danken voor hun verbeteringen en suggesties voor de tekst en hun inspanningen voor de illustraties. Voor algemene gegevens over Reinoud II van Brederode en de politieke verwikkelingen in zijn tijd is Van Gent, 'Pertijelike saken', met name 54-122 gebruikt als hoofdbron.

2. Citaten uit GAD, ORA 9.166, f. 116v (getuigenverklaring) en GAD, OSA 6, f. 221u-222 (vonnis).

3. Er zijn van deze kroniek een Nederlandse en een Franse versie bekend, uitgegeven door Matthaeus en Alberts/Rutgers. Het is echter niet duidelijk, of de Franse versie van de hand van Van Leyden is. Nadere gegevens in Carasso-Kok, Repertorium, 326 en 329-331 ; Lulofs, 'Die van Brero', 79-99, en Bruch/Stulp, 'Franse kroniek', 35-42.


Dit artikel is overgenomen uit de 20ste jaargang van het Jaarboek, 'Reinoud II,. Nummer 1/2 uit 1995
Auteur: M. J van Gent. Het volgende artikel: De politieke situatie.  Voor het overzicht van alle artikelen zie: Een Hollandse luis in de Bourgondische pels.

We use cookies

Wij gebruiken cookies op onze web site. Sommigen zijn essentieel voor het correct functioneren van de site, terwijl anderen ons helpen om de site en gebruikerservaring te verbeteren (tracking cookies). U kan zelf kiezen of u deze cookies wil toestaan of niet. Let op dat als u onze cookies weigert mogelijk niet alle functies van de site beschikbaar zijn.