vr 13 feb 2015
VIANEN • De Bourdon, de grootste klok van de Grote Kerk, luidde woensdagmiddag luid en duidelijk.
Dat gebeurde om de eerste fase van de restauratie van het grafmonument van Reinoud III van Brederode (1492-1556) en diens echtgenote Fhilippote van der Marck, op gepaste wijze kenbaar te maken.
Na een korte inleiding door Cor Bouwstra, als kerkrentmeester én architect dubbel betrokken bij de ingrijpende restauratie gaf Pier Terwen, adviseur restauratie funaire monumenten, een uitgebreide toelichting op de uitgevoerde werkzaamheden aan het praalgraf.
Dubbeldekkerstombe
Het grafmonument, zeer waarschijnlijk vervaardigd door beeldhouwer Colijn de Nole, is redelijk uniek. Het is een dubbeldekkerstombe waarvan er in ons land slechts twee zijn. Bovenin liggen, uitgehakt in relatief zacht kalksteen, de lichamen van Reinoud III en diens gemalin, terwijl onderin een transi ligt, een lichaam in vergaande staat van ontbinding.
In de zeventiende eeuw kreeg het praalgraf een overkapping: een houten baldakijn dat werd bekleed met textiel, en wordt toegeschreven aan de vermaarde architect Jacob van Kampen. In 1877 is de laatste restauratie uitgevoerd, en het geheel bevond zich in een dusdanige slechte en verwaarloosde staat dat een ingrijpende en dure restauratie dringend gewenst was. Deze is voorbereid en begeleid door het plaatselijke architectenbureau Verlaan en Bouwstra.
Gedurende een half jaar hebben vier mensen het monument weer in zijn oorspronkelijke staat teruggebracht. Nadat het houtwerk was behandeld, het ernstig beschadigde textiel met behulp van strookjes Japans ozo-papier was hersteld en de blazen in de verdroogde verfhuid met behulp van warmte op hun plaats waren teruggedrongen en hun oude karakter hadden herkregen, is begonnen met het behandelen van de beelden. Die waren door het stof van tientallen jaren dusdanig vervuild dat de originele steen niet eens meer te zien was.
Bovendien moesten tal van beschadigingen -aan de voeten van Reinoud III zat nog maar één teen- worden hersteld. Veel onderdelen van de transi zaten los en waren brokkelig, en het opknappen en vastzetten is uitgevoerd met de precisie van een anatoom. Als laatste zijn de door het vochtige klimaat verweerde zerken gepolijst en geverfd, terwijl de stenen kolommen een nieuw laagje verguldsel hebben gekregen.
Cultuurpact
Alle uitgevoerde werkzaamheden zijn gebundeld in een voorlopig restauratieverslag, en na afloop van zijn indrukwekkende toelichting overhandigde Terwen de eerste exemplaren aan wethouder André Landwehr en gedeputeerde Mariëtte Pennarts. Aansluitend tekenden Pennarts en wethouder Marcel Verweij het Cultuurpact.
“Brederode is één van de belangrijkste iconen voor onze rijke Vianense historie”, meldde Landwehr. “Als Vrijstad Vianen gaan we, samen met de provincies Utrecht en Noord-Holland alsmede de gemeenten Santpoort en Heerhugowaard, in 2016 het verhaal van Brederode op de kaart zetten.
De voorbereidingen zijn al begonnen. Via het zojuist getekende cultuurpact willen we niet alleen samenwerken aan de bekendheid van ‘Tastbare Tijd’ de cultuurhistorische atlas van de provincie Utrecht, maar ook op het bredere culturele vlak de onderlinge samenwerking vinden en versterken. Sprekende namens Vianen ben ik ervan overtuigd dat het cultuurpact zal bijdragen aan de bekendheid van het rijke culturele aanbod dat onze Vrijstad herbergt.”
Altaarretabel
“Maar met de restauratie van het grafmonument zijn we er nog niet”, besloot Pier Terwen.”Ook het altaarretabel verkeert in slechte staat en moet dringend geserveerd worden. En al het ooit verplaatste houten hek wordt teruggezet is deze grafkapel weer in de staat zoals iedereen die graag wil zien.” Wanneer het zo ver is valt nog niet te voorspellen, maar als dat moment daar is zal het ongetwijfeld voldoende reden zijn om de Bourbon weer haar sonore klanken over Vianen te laten strooien.
Peter Verbeek